BAB 8: STRATEGI PENGURUSAN BILIK PEMBELAJARAN

Menurut Guey R.Lefroncis (1999) pengurusan bilik pembelajaran ialah sesuatu konsep yang komprehensif untuk pelbagai aktiviti guru yang dirancang dengan tujuan memudahkan cara Pengajaran dan Pembelajaran (P&P) di dalam bilik darjah, merangkumi, tindakan disiplin, rutin harian, penyusunan tempat duduk dan memperuntukkan masa pelajaran. Strategi membawa maksud pelbagai cara untuk mencapai tujuan. Secara khususnya bilik darjah merujuk kepada sebuah bilik tempat berlakunya proses PdP di sekolah. Bilik darjah mempunyai perabot seperti kerusi meja (guru dan pelajar), almari, papan kenyataan, dan papan hitam/putih. Bagi mata pelajaran tertentu, perabot dan alatan disediakan bersesuaian dengan mata pelajaran berkenaan.

            Jenis-jenis bilik pembelajaran adalah bilik darjah tradisi, bilik darjah terbuka, bilik darjah bercantum, bilik darjah pra sekolah, bilik darjah Pembelajaran Abad ke 21, bilik darjah multimedia, dan bilik darjah mata pelajaran khas. Bilik darjah tradisi adalah di mana kerusi dan meja disusun baris demi baris. Ia sesuai untuk aktiviti PdP berbentuk seluruh kelas dan berpusatkan guru. Murid-murid yang mempunyai tubuh badan kecil/kurang aktif/ pendengaran yang kurang, biasanya ditempatkan di barisan hadapan. Aktiviti melibatkan murid dalam proses PdP jarang digunakan menyebabkan murid pasif semasa mendengar pengajaran guru. Dalam bilik darjah terbuka, aktiviti PdP biasanya dijalankan secara berkumpulan/individu di beberapa tempat di bilik darjah secara serentak. Tiada kurikulum ditetapkan dan kebebasan diberikan kepada murid untuk memilih, merancang, dan melaksanakan aktiviti pembelajaran diminati. Ujian, peperiksaan, dan pemberian markah tidak diutamakan, malah dikurangkan kepada peringkat minimum. Murid-murid juga bebas untuk memilih kumpulan atau melaksanakan projek secara individu.  

            Seterusnya bilik darjah bercantum merangkumi umur murid-murid berlainan mengikut tahun persekolahan mereka. Bilangan murid dalam satu tahun persekolahan tidak melebihi 14 orang. Semasa guru mengajar murid dalam satu tahun persekolahan, murid-murid dari tahun persekolahan yang lain akan ditinggalkan untuk menjalankan aktiviti pembelajaran sendiri. Biasanya melibatkan sekolah-sekolah di kawasan terpencil/pedalaman dengan bilangan penduduk yang tidak ramai. Bilik darjah Prasekolah adalah untuk kanak-kanak dalam lingkungan 4-6 tahun. Ia merupakan tempat melatih kanak-kanak dalam pendidikan asas secara informal. Kebanyakan aktiviti pembelajaraan melibatkan permainan. Dinding dihiasi dengan gambar/carta/kad berwarna warni. Bilik darjah Multimedia dilengkapi dengan komputer untuk aktiviti PdP. Pelajar digalakkan memperoleh maklumat melalui internet. Strategi PdP adalah berpusatkan pelajar dan bahan. Guru berperanan sebagai fasilitator. Selain itu, interaksi pelajar dengan komputer adalah lebih banyak daripada interaksi sosial.

            Manakala bilik darjah Mata pelajaran Khas adalah tempat untuk menjalankan aktiviti seperti amali/projek tertentu. Bilik darjah dilengkapi dengan alatan yang diperlukan untuk menjalankan aktiviti amali/projek. Meja-kerusi disusun mengikut kumpulan. Contoh bilik darjah Mata pelajaran Khas adalah seperti bilik darjah, makmal Sains, makmal ICT/Multimedia, bilik PSV, gimnasium, bengkel kemahiran (KHB, RBT, MPV), bilik muzik dan juga padang. Organisasi pengurusannya termasuklah pembelajaran dan pemudahcaraan (PdPc), pengurusan dan penyelenggaraan, pengurusan stok, keselamatan serta kebersihan dan keceriaan.

            Saiz bilik darjah penting kerana ia menjamin keselesaan murid. Ukuran bilik darjah untuk 40 orang murid adalah = 7m x 9 m. Bilik darjah perlu mempunyai ruang yang cukup untuk bergerak dan menjalankan aktiviti. Susunan bilik darjah mempengaruhi faktor psikososial murid dan gaya pengajaran guru. Kemudahan haruslah disediakan kepada murid untuk menjalankan aktiviti pembelajaran berpusatkan murid dan aktiviti kumpulan. Peralatan yang perlu disediakan adalah kerusi dan meja murid (mesti sesuai dengan keadaan fizikal murid), kerusi dan meja guru, papan hitam/putih, papan kenyataan (Jadual waktu, jadual bertugas, carta organisasi, pelan keselamatan, sudut mata pelajaran, sudut bacaan dan rujukan), rak buku serta bahan pengajaran dan pembelajaran.

            Selain itu, bilik darjah perlu mempunyai tingkap dan pintu yang mencukupi. Tingkap dan pintu dibuka untuk membolehkan udara masuk. Bilik darjah yang gelap dan tidak cukup terang akan menjejaskan penglihatan murid. Situasi ini menyebabkan murid mudah berasa letih dan mengantuk. Dari segi keselamatan adalah bilik pembelajaran perlu mempunyai ruang kerja selesa, ruang kerja bersih dan selamat, cahaya dan pengudaraan yang cukup, tempat pengendalian enjin dengan pengudaraan yang cukup, sudut pameran/hasil kerja murid, stor untuk menyimpan alatan dan bahan serta papan tanda “LARANGAN” “BAHAYA” yang jelas untuk kawasan mesin. Ciri-ciri bilik pembelajaran abad ke-21 adalah kerusi dan meja disusun mengikut kumpulan. Murid-murid dibahagikan kepada beberapa bentuk kumpulan mengikut tahap kebolehan. Interaksi antara guru-murid dan murid-murid digalakkan. Selain itu, aktiviti murid dapat dilaksanakan dalam keadaan aktif dan murid dibenarkan bergerak dan berbincang dengan guru atau rakan-rakan.